မြေလတ်အသံ၊ စက်တင်ဘာ ၇၊ ၂၀၂၅။

“Kpay ရှိသေးလား သားကြီး”
ဒီစာတိုက်ို ညဘက်အိပ်ခါနီးအချိန်မှာ အများဆုံးတွေ့ဖူးကြုံဖူးကြမယ် ထင်ပါတယ်။ ဒီမေးခွန်းနဲ့ပတ်သက်လို့ စာတိုစာရှည်ပေါင်းများစွာကိုလည်း လူမှုကွန်ယက်မှာ လူပြောများလာတာ မျက်မြင်ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

ညအချိန်မတော် အိပ်ခါနီးအချိန်နဲ့ အခြားအချိန်တွေမှာ ၅,၀၀၀၊ ၁၀,၀၀၀ ကစလို့ ခဏချေးပါဦး၊ မနက်မှ ငွေသားယူတော့ စသည် စသည်ဖြင့် လူအတော်များများ ကြုံနေကြရပါလိမ့်မယ်။ ညအချိန်မတော် ဘာကြောင့်များပါလိမ့်။ ဘာတွေဝယ်ဖို့များပါလိမ့်လို့ တွေးမိဖူးကြပါသလား။ ကျနော်တို့ အပေါင်းအသင်းတွေကို ဘာမှမတွေးဘဲ ချေးဖူး၊ ပေးဖူးတာမျိုးတွေ ဘယ်လောက်များ များခဲ့ပါပြီလဲ။

အညာမှာတော့ ဒီလိုအချိန်မျိုးဟာ လူခြေတိတ်ချိန်၊ ဆိုင်ပိတ်ချိန်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ကျေးလက်က လူထုတော်တော်များများက တောင်သူတွေ၊ အလုပ်သမားတွေ ဖြစ်တာကြောင့် ည ၁၀ နာရီဆိုတာ ရွာလယ်ကချောင်းဆိုးရင် တရွာလုံးကြားနိုင်တဲ့ အနေအထားမျိုးပါ။

သို့သော် ၂၀၂၃ ကစလို့ အညာအပါအဝင် တော်လှန်ရေးစိုးမိုးနယ်မြေအများစုမှာ စတားလင့်အင်တာနက်ဆိုင်တွေ မြိုင်မြိုင်ဆိုင်ဆိုင်ဖြစ်လာပြီး လူငယ်တွေဟာ ညဉ့်နက်တဲ့အထိ အင်တာနက်ဆိုင်မှာ အချိန်ကုန်လေ့ရှိပါတယ်။

ဒါ့အပြင် တော်လှန်ရေးကာလတလျှောက်လုံး စစ်တပ်ရဲ့ အဖမ်းအဆီး အစစ်အဆေးတွေ တင်းကျပ်လာတာနဲ့အမျှ ကျေးလက်က အလုပ်သမားလူတန်းစားဟာ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်း အင်မတန်ရှားပါးလာပါတော့တယ်။ ရပ်ရွာတွင်း တောင်သူလုပ်ငန်းနဲ့ ခပ်ကျဲကျဲသာလုပ်ရတဲ့ ပန်းရံ၊ လက်သမား၊ မြေတင်၊ ကုန်ထမ်း စတာတွေလောက်သာ မဖြစ်စလောက် လုပ်ကိုင်ကြရတော့တာပါ။

အလုပ်အကိုင်က ရှားပါးလာပေမယ့် လူဦးရေကတော့ အသစ်အသစ် ပုံမှန်ဖြစ်နေတာကြောင့် စားဝတ်နေရေးလည်ပတ်ဖို့ဟာ အခက်အခဲကိုယ်စီ ကြုံတွေ့ကြရပါတော့တယ်။ ငွေကြေးတန်ဖိုး ကျဆင်းမှုနဲ့ ကုန်စျေးနှုန်းမြင့်တက်မှုက အခြေခံအကျဆုံး လူတန်းစားအပေါ် တည့်တည့်ကြီးရိုက်ခတ်လာပြီး ဒါကိုဖြေရှင်းဖို့ ကြုံသလိုနည်းတွေနဲ့သာ ကြံကြရပါတော့တယ်။

၂၀၂၁ ကနေ ၂၀၂၄ နှစ်ဆန်းပိုင်းအထိ ပြည်တွင်းအလုပ်အကိုင်ရှားပါးမှုကို ပြည်ပထွက်ပြီး ဖြေရှင်းကြရသူတွေလည်း ဒုနဲ့ဒေးပေါ်ပေါက်လာပါတယ်။ သို့သော် စစ်တပ်က စစ်မှုထမ်းဥပဒေ ထုတ်ပြန်ပြီးနောက်မှာတော့ ဘယ်နေရာသွားသွား တွေ့ရင်ဖမ်းမယ်ဆိုတာမျိုးကို ကြုံကြရလေတော့ လူငယ်ထုက နိုင်ငံကူးလက်မှတ်ရဖို့တောင် ရုန်းကန်ရ မလွယ်ကူတော့ပါဘူး။

ဒီလိုနဲ့ လုံးလည်ချာလည်လိုက်နေတဲ့ လူထုနဲ့ ပုံမှန်အော်ပရေတာတွေထက် ပိုမိုလျှင်မြန်ချောမွေ့တဲ့ စတားလင့်အင်တာနက်ရဲ့ အထိအတွေ့ဟာ ထင်ထားတာထက် ခပ်သွက်သွက်ဖြစ်လာပါတယ်။

လူမှုစနစ်ရဲ့ စီးပွါရေးပုံစံ အရွေ့ကလည်း အွန်လိုင်းကို ဦးတည်လာပြီး အကောင်းနဲ့အဆိုး တွဲလာတဲ့ ခေတ်ဟာ ဗဟုသုတရှာမှီးစရာအပြင် အမှောင်ခြမ်းကလည်း တွဲပါလာပါတော့တယ်။ ငွေကြေးကပ်ဆိုက်နေတဲ့တိုင်းပြည်ကို ငွေအလွယ်ရသယောင် ဖြားယောင်းပြီး အမြတ်ထုတ်ဖို့ အင်တာနက်ကိုအသုံးပြုပြီး လောင်းကစားဂိမ်းတွေကို အင်တိုက်အားတိုက် ကြော်ငြာလာတာ တွေ့မြင်လာရပါတယ်။

အနိုင်ရလိုမှုရမ္မက်ကြီးတဲ့ လူတို့ရဲ့ပင်ကိုယ်စိတ်ဟာ လောင်းကစားနွံထဲက ငွေရဲ့အမျှားခံသားကောင်တွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ အငတ်ဘေးကြုံရင် ထွက်ပြေးရုံနဲ့မရတော့တဲ့ လူငယ်တွေဟာ ဖွတ်မရ ဓားမဆုံးလမ်းစဉ်ကို စိုက်လိုက်မတ်တပ် လိုက်မှန်းမသိ လိုက်မိကုန်ကြတာဟာ ကပ်ပေါင်းစုံဆိုက်နေတဲ့တိုင်းပြည်မှာတော့ သာမန်ကိစ္စတစ်ခုထက် ပိုပါတယ်။

လောင်းကစားဂိမ်းတွေရဲ့ ငွေမျှားနည်း လမ်းစဉ်အတိုင်း ဝမ်းမြောက်ဖွယ်အနိုင်ရခြင်းတွေကို ပထမပိုင်းမှာ ပေးထားပြီး လောဘနဲ့လိုက်လာသူတွေကို တဖဲ့ချင်း လှိုက်စားကာ အရှုံးကိုမနှစ်မြို့တဲ့ လူတို့စိတ်အရ အနိုင်ပြန်ရဖို့ လိုက်ရင်းဝေးရင်း ဘဝတွေသာ လုံးပါးပါးသွားကြရသူတွေ များသထက်များလာပါတယ်။

အနိုင်ရစဉ်က ငွေမျက်နှာကို မြင်မိတဲ့ သက်ကြီးပိုင်းတွေအထိ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲပြီး နစ်လာတဲ့နွံဟာ အခု ၂၀၂၅ အရောက်မှာတော့ ပြန်နုတ်လို့ မရတော့လောက်အောင်ပါပဲ။ မိသားစုဝမ်းရေး ဖြေရှင်းနေတဲ့ သာမန်လူထုတင်မဟုတ်ဘဲ ဒေသပေါင်းစုံက စုဖွဲ့မိလာတဲ့ တော်လှန်ရေးတပ်တွေအတွင်းမှာလည်း လောင်းကစားဗိုင်းရပ်စ်ဟာ လျှင်လျှင်မြန်မြန် ကူးစက်နေပါတယ်။

နဂိုရှိရင်းစွဲ လောင်းကစားဝါသနာပါသူ တော်လှန်ရေးသမားတွေဆီကလည်း လူထုဆီ ကူးစက်လာတာမျိုး ရှိပါတယ်။

လောင်းကစားဟာ လူကို စွဲလမ်းစေနိုင်စွမ်းရှိပါတယ်။ ယစ်မူးစေနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။ သာယာစေနိုင်စွမ်း ရှိပါတယ်။ ငွေရပေါက် အခွင့်အလမ်းအဖြစ် မြင်စေနိုင်စွမ်းရှိပါတယ်။

လောင်းကစားစွဲလန်းမှု(Gambling Addiction)ဟာ စိတ်ပညာအရ မူးယစ်ဆေးနဲ့ တူညီတဲ့စွဲလန်းမှုဖြစ်တယ်လို့ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ – WHO ရဲ့ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၄ရက်က ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ လောင်းကစားနဲ့ပတ်သက်တဲ့ စစ်တမ်းတခုမှာ ဖော်ပြပါတယ်။ အရှုံးကြုံတိုင်း ကိုယ့်အမှားမဟုတ်ဘဲ နောက်တခါ အနိုင်ရမယ်ဆိုတဲ့ ထင်ယောင်ထင်မှား ယုံကြည်မှုကြောင့် အဆုံးမသတ်နိုင်ဘဲ လောင်းကစားကို ဆက်လုပ်သွားတတ်ကြတယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဆေးပညာအရလည်း လောင်းကစားစွဲလမ်းသူဟာ မူယစ်ဆေးစွဲနေသူနဲ့တူတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့လုပ်ဆောင်ချက်တွေ ဖြစ်ပေါ်စေတယ်လို့ WHO က ဖော်ပြပါတယ်။ ပထမအကြိမ်မှာ အနည်းငယ်သာ လောင်းတတ်ပေမယ့် နောင်ပိုင်းမှာတော့ ပိုများတဲ့ ပမာဏတွေကို လောင်းဖို့လိုအပ်လာပြီး လောင်းကစားမလုပ်ရတဲ့အချိန်တွေမှာ စိတ်ရှုပ်ထွေးတာတွေ၊ စိတ်အားငယ်တာတွေ ဖြစ်လာတတ်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

လောင်းကစားကို စွဲလမ်းလာပြီးနောက်ပိုင်း အရှုံးနဲ့ ရင်ဆိုင်ရချိန်တွေမှာတော့ ငွေကြေးပြဿနာတွေ၊ လူမှုရေး ပျက်ပြားတာတွေ၊ အယုံကြည်ခံရခြင်း ကင်းမဲ့လာတာတွေ စတဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဆုတ်ယုတ်မှုတွေအပြင် စိတ်ပူပင်သောကရောက်တာ၊ စိတ်ဓာတ်ကျတာ၊ ငွေကြေးကြောင့် စိတ်ဖိစီးမှုများလာတတ်တာတွေအပြင် အဆိုးဆုံးအခြေအနေရောက်တဲ့အခါမှာတော့ မိမိကိုယ်ကို အဆုံးစီရင်တာတွေအထိ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

အညာဒေသမှာတော့ အရင်ကမထွန်းကားခဲ့တဲ့ နှစ်လုံးထီ၊ စလော့၊ ကျွဲဖမ်းဂိမ်း၊ Bingo စတာတွေပါ ပြန့်ပွားလာနေပြီး အရင်ကတည်းကရှိခဲ့တဲ့ ကြက်တိုက်၊ ဖဲရိုက်၊ သုံးလုံးထီ စတာတွေကလည်း ရိုးရာမပျက် ဆက်လုပ်နေကြဆဲပါ။

အွန်လိုင်းလောင်းကစားကြောင့် အနီးစပ်ဆုံး ဖုန်းပေါင်ရတာ၊ ရောင်းရတာ၊ စီးနေတဲ့ဆိုင်ကယ်ကို ရောင်းပြီး အကြွေးဆပ်နေရတာတွေ တွေ့နေရသလို တစ်ရက်ကို နှစ်ကြိမ်ထွက်တဲ့ နှစ်လုံးထီကြောင့်လည်း မြေပိုင်ရှင် မြေမရှိတော့တာတွေ၊ စည်းစိမ်ဥစ္စာပြုန်းတီးရုံမက အကြွေးပါ အထပ်ထပ်တင်နေရတာတွေပါ တွေ့မြင်လာရပါတယ်။

ကျန်းမာရေးလို အခြေခံကျတဲ့အရာတွေကိုတောင် ပညာမပေးနိုင်သေးတဲ့ ခေတ်အနေအထားမှာ လောင်းကစားတဟုန်ထိုးပြန့်ပွားလာတာကိုတော့ “လောင်းကစားက မကောင်းဘူး၊ ဆက်မလုပ်နဲ့။” ဆိုတာအပြင် ဘာမှ ရေရေရာရာ မလှုံ့ဆော်နိုင်သေးပါဘူး။

လောင်းကစားရဲ့ ကြောက်စရာအကောင်းဆုံး အမှောင်ဘက်အခြမ်းကတော့ ကိုယ်ပိုင်မဟုတ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းပိုင်ငွေတွေကို အလွယ်တကူထိုးကြေးတင်ပစ်ကြခြင်းပါပဲ။ ဒီလိုကိစ္စတွေကိုတော့ တော်လှန်ရေးကာလအတွင်း အုပ်စိုးသူလူတန်းစားမှာ အများဆုံးတွေ့မြင်နေရပြီး အခြားအလွှာအသီးသီးမှာလည်း ရှိနေကြစမြဲပါ။

လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက် ကုန်စည်ပစ္စည်းလဲလှယ်ရာမှာ အဆင်ပြေချောမွေ့စေဖို့ ကြားခံအဖြစ် အသုံးပြုရတဲ့ငွေကြေးဟာ လောင်းကစားရဲ့ တန်ပြန်ရိုက်ခက်မှုကြောင့် လူဟာ ငွေကြေးရဲ့အသုံးတော်ခံအဖြစ် အသွင်ပြောင်းလာပါတယ်။

အထွေထွေအကြပ်အတည်းနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ မြန်မာပြည်သူတွေကို ထွက်ပေါက်အဖြစ် အမြင်မှားယွင်းစေမယ့် လောင်းကစားကို လူထုရှေ့ကဦးဆောင်မယ့် အုပ်ချုပ်သူတွေကိုယ်တိုင်ကလည်း ရေလိုက်မလွဲစေဖို့ လိုအပ်နေပါပြီ။ တော်လှန်ရေးအစုအဖွဲ့တွေအတွင်းမှာလည်း လောင်းကစားကို ထိန်းချုပ်ဖို့ အစီအမံတွေ လိုအပ်လာပါပြီ။ ဒီလို ထိန်းချုပ်ဖို့ အစီအမံရေးဆွဲမယ့် တပ်ရင်းမှူး၊ တပ်ရေးဗိုလ်တွေအပြင် ဒေသန္တရ အုပ်ချုပ်ရေး၊ ကာကွယ်ရေးအစုအဖွဲ့တွေကလည်း လောင်းကစားနဲ့ မငြိဖို့၊ မထိတွေ့မိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

လောင်းကစား၊ မူးယစ်ဆေးနဲ့ လူမှုရေးအရှုပ်အရှင်းတွေဟာ ဒီတော်လှန်ရေးကို ပုံပျက်စေပါလိမ့်မယ်။ တော်လှန်ရေးကာလဟာ အင်မတန် ထိလွယ်ရှလွယ်လွန်းပါတယ်။

တော်လှန်ရေးကို ပုံပျက်စေမယ့် ပြဿနာတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့ ဖြေရှင်းရေးအစီအမံတွေ ရှိနေလိမ့်မယ်လို့လည်း မျှော်လင့်မိပါတယ်။

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စစ်တမ်းတွေအရ ၂၀၂၈ခုနှစ်အရောက်မှာ တရားဝင်ခွင့်ပြုထားတဲ့ လောင်းကစားကနေ ရရှိနိုင်တဲ့ အခွန်ငွေဟာ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၇၀၀ ဘီလီယံအထိ ရှိလာနိုင်တယ်လို့ လောင်းကစားနယ်ပယ်က ကျွမ်းကျင်သူတွေရဲ့ ပြောဆိုမှုတွေကိုလည်း တွေ့ရပါတယ်။

လောင်းကစားကိုသာ မထိန်းချုပ်နိုင်ရင် ပြည်တွင်းစစ်မီး မငြိမ်းနိုင်သေးတဲ့အပြင် ကြီးမားတဲ့ သဘာဝဘေးတွေနဲ့ပါ ကြုံတွေ့နေရတဲ့ ကြပ်တည်းနိုင်ငံတခုအတွက်တော့ စီးပွါးရေးပျက်ကပ် တဖြည်းဖြည်း ဆိုက်လာပါလိမ့်မယ်။

အခြေခံအကျဆုံးလူတန်းစားသာ လောင်းကစားနွံထဲက ရုန်းမထွက်နိုင်အောင်နစ်နေရင် အလုံးစုံပျက်သုဉ်းရေးဟာ အကောင်းဘက်ကို ဦးတည်နိုင်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဘေးဒုက္ခပေါင်းများစွာကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ပြည်သူတွေဟာ ဒီထက်ပိုတဲ့စိတ်ဒုက္ခ၊ ကိုယ်ဒုက္ခတွေ ဆက်လက်ခံစားစရာမလိုအောင် ပြည့်စုံနေနှင့်ပြီးသားပါ။

ရောဂါဟာ လူကို မည်သို့သောကောင်းကျိုးမျှ မပေးနိုင်ပါ။ လောင်းကစားဟာ ရောဂါပါ။ ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေး အဆင့်အတန်းပြဿနာပါ။